KELAMDAN KALBE

İyi dinlemek kadar etkili bir başka yol da iyi konuşmaktır. İyi konuşmanın etkisi, yan etkisi ve doğrudan etkisi saymakla bitmez. Kelimelerin bir sanat haline dönüşmesi, kulakta bir masalın etkileyici tınısı şekline bürünmesi, gönüllere yol bulup coşkun sular gibi çağıldaması, insanın bir meseleyi karşıdakine aktarması ne kadar güzel ve etkileyici bir yol.

Siyasi ve askeri liderlerin çoğunun etkili konuşması, iyi anlatışı sayısı milyonları bulan ve her şeye rağmen sıcak soğuk demeden saatlerce beklemesini sağlayan şey de kelimelerin ve cümlelerin insanların gönüllerine yer etmesinden kaynaklıdır. Belki de daha önemlisi iyi bir anlatış özelliğinden kaynaklanıyor olabilir. Tarihte kafasındakileri, inandığı şeyleri üst düzey anlatan, dinleyenlerini etkileyen insanlar vardı, şimdi de var. Bunun en temel ilkesinin samimiyet olduğunu da söyleyebiliriz. Anlatış tarzına eşlik eden samimiyet…

Tarihte bilinen bir hikâye var. Konuşma ile ilgili, bunu lisedeki öğretmenim anlattığında çok dikkatimi çekmişti. Dinlediğim hikâyeden sonra herkesin iyi ve etkili konuşabileceğini düşünmüştüm. Sonrasında da iyi konuşabilmek, konuşmalarımın etkisini artırabilmek için neler yapmam gerektiğini düşünmüşlüğüm olmuştu.

MÖ 384 - MÖ 322 yılları arasında eski yunanda yaşamış olan bir  politikacı Demosthenes’in  hikâyesi bu. Kekeme olan Demosthenes bu arızi durumu sebebiyle etkili bir konuşmacı olamadığı düşüncesiyle çareler aradı durdu. Bu kekeme halinden kurtulabilmek için uzun zaman ağzına çakıl taşları alarak konuşma pratikleri yaptı. Sonunda hedefine ulaştı ve tanınan en iyi konuşmacı oldu. Bütün sıkıntılarını yok etmenin verdiği bir güzellik ile nutuk (konuşma metinleri) yazarlığına da merak saldı. Atina'nın başına geçtiğinde de halkı Büyük İskender'in babası Philip'in hâkimiyetine karşı çıkmak ve ona karşı doldurmak için de nutuklar hazırlamış ve bizzat halka bunları kendi iletmiştir.[1]

Demosthenes’e,  “Bir konuşmacı için en önemli şey nedir?” diye sorduklarında bütün çabalarının neticesini bir kelime ile vurgulu bir şekilde özetlemiş ve  “Anlatış” demiş. Anlatma şeklinin önemini ortaya koyması meselenin de özünü ifade etmeye yetmiş…

23 yıl içinde bedevi bir hayat yaşayan insanlardan medeniyet kurucu insanlar haline dönüşmesine sebep olan bir peygamberden bahsetmeden geçmek doğru olmaz. Onun konuşma şeklini iyi kavramak gerek. Konuşmasının üst düzey bir etkiye sahip olduğunu ve bundaki temel sebepleri anlamadan etkili bir konuşma şekli geliştirmek de oldukça zor olacaktır.

Çünkü konuşma/etkili hitabet her türlü eğitim öğretim metodunun vazgeçilmezidir. İletişim ve etkileşimde mutlaka konuşma yer alacaktır. Konuşmak, insanlar için en büyük nimettir. Çünkü iletişim, muhabbet, tanışıp bilişmek için konuşmak gerekir.  Duygu ve düşüncelerimizi, istek ve heveslerimizi ifade etmenin yolu kelamdır.  Hayatta kullanılan dil ve üslup (konuşma), insanı başarılı kılabildiği gibi hüsrana da uğratabilir.

Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav):

“Kim bana iki çenesi arasındaki (dili) ile iffet ve namusunu koruma sözü verirse, ben de ona cennet sözü veririm.”[2]

İnsanları etkileme yollarından en önemlisi güzel konuşmadır. Anlatılan konu veya olayı sanki gözüyle görüyormuşçasına tesirli olmasını gerçekleştirmek ancak güzel konuşma ile mümkün olabilir. 

Kısa, öz ve özlü konuşmak, az sözle çok mana[3] özelliği hitabetin gücünü gösterir.  Resûlullah (sav)’in konuşması, herkesin anlayacağı şekilde açık seçikti.[4]

Kötü davranış ve düşünceleri hatırlatan kelimelerin kullanılmasını da istemezdi.

İrticalen konuşmak da hitabeti güçlendirir.

Seviyeye uygun konuşmak, duygulara hitap etmek ve anlaşılır bir dil kullanmak da öyle.

Lokman (as) oğluna söz konusu metodu şöyle tavsiye etmektedir; “(Yavrum!) Yürüyüşünde tabiî ol ve sesini alçalt. Unutma ki seslerin en çirkini merkeplerin sesidir.”[5]

Bir başka ayette de:

“Kullarıma söyle, en güzel sözü söylesinler!”[6] buyurmaktadır.

Kur'an-ı Kerim'de konuyla ilgili ayetlerde Allah Teâla mealen:

“O kimseler ki boş söz ve işlerden yüz çevirirler.”[7] “İnsanlardan öylesi vardır ki, bilgisizce Allah yolundan saptırmak ve o yolu eğlenceye almak için, eğlencelik asılsız ve faydasız sözleri satın alır. İşte onlar için aşağılayıcı bir azap vardır.” [8] buyurarak lüzumsuz ve boş laftan uzak kalma konusunda bizleri uyarmıştır.

“Sen yine de öğüt ver. Çünkü öğüt müminlere fayda verir.”[9] buyurulmuştur.  

Elbette etkili olmak için normal sayılanın dışına çıkmak gerek. Buna birazcık delilik diyebiliriz. Yalnız delilik derken bilgisiz cehalet vasıflı bir delilikten bahsetmiyorum. Belki bir miktar cesaret ile yapılan davranış ve konuşmalar bilgili insanları da etkileyebilir. Çünkü bu özellik biraz da lider kişilerde bulunur.

İlk davranış ve hitabet en etkili kısımdır. Sonraları alışılacağı için bu etkiyi azaltabilir.

Ama bu davranışlar ne tehlikeleri ne de engelleri göremez ve belki de görmek istemez. Hatip olmak iyi konuşmak ve anlamlı cümleler kurmak anlamına gelir. Başka anlamlar da yükleyebiliriz lakin kelamın kalbe yönelmesini sağlamadan olmaz.